<p>2.5 轴颈堆焊 </p><p>9~12%Cr钢转子轴颈与轴承表面容易发生粘着,轴颈部位易拉毛。解决这一问题通常是在轴颈表面堆焊CrMoV低合金钢,改善轴颈的表面特性。转子轴颈表面堆焊CrMoV低合金钢时,工艺上应控制好以下环节:转子基体母材与CrMoV堆焊层之间应有适当的过渡层,堆焊层组织从底部到表面连续过渡;确保焊缝无缺陷,保证堆焊层具有良好的力学性能并避免出现裂纹。 </p><p></p><p></p><p>2.6 固体粒子冲蚀 </p><p>由于超临界、超超临界锅炉没有汽包,锅炉给水中的杂质和管子内壁剥落的蒸汽氧化物,随蒸汽直接冲向汽轮机喷嘴和叶片,造成固体粒子冲蚀。 </p><p></p><p></p><p>2.7 低压转子脆性 </p><p>常规的NiCrMoV低压转子钢长期在350~530℃范围内运行会产生回火脆性。这主要由Mn、Si、S、P、As、Sb、Sn等杂质元素导致晶界弱化所致,P、Sn、As、Sb在晶界偏聚会促使回火脆性产生,Mn、Si会加速这种脆化。图5是3.5%NiCrMoV转子钢中P、Mn含量在400℃和450℃下长期时效对脆性的影响。随着超超临界机组参数的提高,进入低压缸的蒸汽温度可能超过400℃,转子将在产生回火脆的温度范围内长期运行,可能导致常规NiCrMoV钢低压转子发生脆化。超纯NiCrMoV低压转子钢的开发成功,可使低压转子的工作温度提高到500℃,而不产生回火脆性,同时也减小了应力腐蚀开裂的敏感性,提高了蠕变持久强度。 <img src="attachments/dvbbs/2007-11/2007111416572140790.jpg" border="0" onclick="zoom(this)" onload="if(this.width>document.body.clientWidth*0.5) {this.resized=true;this.width=document.body.clientWidth*0.5;this.style.cursor='pointer';} else {this.onclick=null}" alt="" /><br/></p><p>2.8 长期组织稳定性与长时性能 </p><p>超临界、超超临界机组通常要运行25年甚至50年以上,许多关键部件在高温高压下长期服役。因此,材料的高温长时性能对机组的安全运行非常重要。人们通过热处理等工艺手段获得材料良好的力学性能,满足使用要求。而这样的材料组织是非平衡组织,从热力学角度看它始终存在向平衡组织转变的趋势。一旦驱动力足够大,这种转变就会慢慢进行。温度越高,这种驱动力越大,组织转变越容易进行。事实上,材料在高温下长期服役,其组织是在慢慢向平衡状态演变的,而组织的变化必然导致材料性能的变化。这就是为什么材料在高温下长期服役过程中性能恶化的原因。材料研究,除搞清各种机理外,其根本任务是运用各种强化机制,研制出满足使用要求的材料,同时要设法增加材料在使用过程中向平衡组织转变的阻力,延长向平衡组织转变的过程,保证材料在设计寿命内,具有足够的性能满足使用要求。 </p><p>对9~12%Cr钢的长期性能与长期组织稳定性研究,除投入大量资金进行长时性能试验研究外,在蠕变过程中的组织变化、新相析出、老相的聚集长大与消亡、及其引起的性能变化等方面都进行了大量的研究。详细的研究结果因钢种而异,共同的规律有: </p><ol><li>(1) 位错密度降低、亚晶长大、基体中固溶元素含量下降、第二相粒子粗化、细小颗粒数量减少,都导致抗蠕变性能下降; </li></ol><ol><li>(2)<br/>MX和M23C6是9~12%Cr钢的主要强化相; </li></ol><ol><li>(3)<br/>Laves相析出初期起强化作用,但尺寸不稳定,Laves相的粗化降低蠕变强度; </li></ol><ol><li>(4) Z相的析出伴随MX相的溶解,且长大倾向大,它的析出与长大明显降低蠕变强度; </li></ol><ol><li>(5) 在9~12%Cr钢中加入适量的B可强化晶界,稳定M23C6,对长期组织的稳定有明显的作用。 </li></ol><p>近几年的研究发现9~12%Cr钢在高温下长期服役后析出Z相(图6),它的组成为Cr(V,Nb)N,Cr促进Z相 的形成。Z相的析出与长大消耗大量的MX相,导致蠕变强度快速下降。欧洲、日本、美国对P91、P92、E911、P122的高温长时性能都作了重新评估,其结果,对P91的影响不大,维持原有许用应力,而P92、E911、P122的高温长时性能都有下降,见表1~2。 </p><p align="center"></p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center">[Money=5] </p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估</p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center">[/Money]</div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高 </p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center"></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center"></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展</li><li></li><li>[Post=100]</li><li></li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p>2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p align="center"></p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center">[Money=5] </p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">P92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估</p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center">[/Money]</div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高 </p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">P92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center"></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p align="center">表1 <a name="OLE_LINK4">ECCC</a><br/>对P92、E911 持久强度的重新评估</p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">P92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><div align="center"></div><div align="center"></div><div align="center"></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展 </li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p align="center">2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p align="center"></p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="90" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">P92 105h持久强度(MPa) </p></td><td width="270" colspan="3"><p align="center">E911 105h持久强度(MPa) </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td><td width="90"><p align="center">老数据 </p></td><td width="90"><p align="center">2005年数据 </p></td><td width="90"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">575 </p></td><td width="90"><p align="center">158 </p></td><td width="90"><p align="center">149.5 </p></td><td width="90"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="90"><p align="center">143 </p></td><td width="90"><p align="center">134 </p></td><td width="90"><p align="center">-6.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">600 </p></td><td width="90"><p align="center">123 </p></td><td width="90"><p align="center">113 </p></td><td width="90"><p align="center">-8.1 </p></td><td width="90"><p align="center">108 </p></td><td width="90"><p align="center">98 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.3 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">625 </p></td><td width="90"><p align="center">91 </p></td><td width="90"><p align="center">81 </p></td><td width="90"><p align="center">-11.0 </p></td><td width="90"><p align="center">77 </p></td><td width="90"><p align="center">70 </p></td><td width="90"><p align="center">-9.1 </p></td></tr><tr><td width="90"><p align="center">650 </p></td><td width="90"><p align="center">64 </p></td><td width="90"><p align="center">56 </p></td><td width="90"><p align="center">-12.5 </p></td><td width="90"><p align="center">53 </p></td><td width="90"><p align="center">49 </p></td><td width="90"><p align="center">-7.5 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><p align="center">表2 ASME对P92、P122许用应力的重新评估 </p><div align="center"><table cellspacing="0" cellpadding="0" width="605" border="1"><tbody><tr><td width="85" rowspan="2"><p align="center">温度℃ </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P92 许用应力(MPa) </p></td><td width="260" colspan="3"><p align="center">P122 <a name="OLE_LINK3">许用应力</a>(MPa) </p></td></tr><tr><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td><td width="87"><p align="center">老数据 </p></td><td width="87"><p align="center">2006年数据 </p></td><td width="87"><p align="center">变化比% </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">538 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">126.2 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">127.6 </p></td><td width="87"><p align="center">0.0 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">566 </p></td><td width="87"><p align="center">114.5 </p></td><td width="87"><p align="center">108.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-5.4 </p></td><td width="87"><p align="center">115.8 </p></td><td width="87"><p align="center">99.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-14.3 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">593 </p></td><td width="87"><p align="center">89.6 </p></td><td width="87"><p align="center">82.7 </p></td><td width="87"><p align="center">-7.7 </p></td><td width="87"><p align="center">88.9 </p></td><td width="87"><p align="center">73.1 </p></td><td width="87"><p align="center">-17.8 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">621 </p></td><td width="87"><p align="center">66.2 </p></td><td width="87"><p align="center">59.3 </p></td><td width="87"><p align="center">-10.4 </p></td><td width="87"><p align="center">64.1 </p></td><td width="87"><p align="center">49.6 </p></td><td width="87"><p align="center">-22.6 </p></td></tr><tr><td width="85"><p align="center">649 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">38.6 </p></td><td width="87"><p align="center"></p><p></p></td><td width="87"><p align="center">42.7 </p></td><td width="87"><p align="center">31.0 </p></td><td width="87"><p align="center">-27.4 </p></td></tr></tbody></table></div><p align="center"></p><p></p><ol><li>1. 超临界、超超临界机组材料的发展</li><li></li><li>[Post=100]</li><li></li></ol><p>20世纪50年代末和60年代初,在美国、英国、联邦德国都投运了超超临界机组。限于当时的材料技术,这些机组采用了大量传统的奥氏体钢,在运行中出现了许多材料方面的问题。美国虽在60~70年代,超临界机组有较快发展,但由于运行中出现的问题和技术、经济方面的原因,其后回到了亚临界机组。日本在60年代从美国引进首台超临界机组后,成功发展了超临界机组,参数稳步推进,但蒸汽温度在1993年碧南3号机组运行前一直停留在566℃。70年代的二次石油危机和污染物排放导致环境的严重恶化,进一步促使火力发电向高效、清洁方向发展。日本、欧洲和美国纷纷制订超超临界机组发展计划。日本在1981年,启动了超超临界发电技术的研究计划,第一阶段目标是31.4MPa/593℃,第二阶段目标是34.3MPa/649℃的超超临界机组。欧洲实施COST(Cooperation in Science&Technology)计划,COST 501(1983~1997)目标是300bar/600℃/620℃,COST 522(1998~2003)目标是300bar/620℃/650℃,COST 536(2004~2009 )目标是640℃/650℃的超超临界机组;1998年还启动了为期17年的Thermie计划,目标是37.5MPa/700℃超超临界机组。美国在1986年启动了RP1403项目, 1999年启动了Vision21计划,在Vision21计划中增加了开发38.5MPa,760℃/760℃/760℃的超超临界机组项目。实施超超临界发电规划,材料是关键,首先的是超超临界机组材料开发计划。因此,正是这些规划,在世界范围内推动了600℃、620℃、650℃、700℃、760℃等级超超临界机组材料的开发与研制,以及这些材料的应用性能和长期组织稳定性的研究。根据不同的参数等级,重点改良和开发了9~12%Cr铁素体耐热钢、奥氏体耐热钢、Ni基高温合金。 </p><p>3.1铁素体耐热钢 </p><p>铁素体耐热钢具有导热性好,热膨胀系数小、价格低廉等优点。特别是早期投运的超超临界机组,由于大量采用奥氏体钢出现许多材料问题后,人们更关注铁素体耐热钢,特别是9~12%Cr系耐热钢的改良和发展,投入了大量的人力、物力和财力,通过长期不懈的努力,把铁素体耐热钢的使用温度提高到620℃,并已开发出用于650℃的试验材料。 </p><p>铁素体耐热钢用于超超临界机组,遇到的主要问题是蠕变强度不足,抗氧化性和抗腐蚀性不良,高温下长期组织稳定性不够。抗氧化和抗腐蚀性能主要有Cr含量决定,蠕变强度的提高主要通过优化成分和冶炼、热加工工艺,提高固溶强化、沉淀强化和微观组织长期稳定化来实现。 </p><p>3.1.1<br/>合金元素的作用 </p><p>合金元素对9~12%Cr钢的影响进行了大量的研究,根据它们的作用,可分为以下七类:①Cr;②Mo、W和Re;③V、Nb、Ti和Ta;④C和N;⑤B;⑥Si和Mn;⑦Ni、Cu和Co。 </p><p>铬是耐热钢的基本合金元素,铬含量的增加可以提高抗氧化和抗腐蚀性。虽然铬含量对蠕变强度的作用不明显,但在铬含量接近2%和9%时,铁素体钢易获高强度。 </p><p>Mo、W和Re都是固溶强化元素,且Mo和W长期用于耐热钢,明显增强耐热钢的蠕变强度。但添加量超过一定限度时,会导致δ铁素体析出降低强度, Laves相析出降低塑性和韧性。Mo和W复合添加对提高蠕变强度有效。研究表明,当Mo当量(Mo+0.5W)为1.5%时蠕变强度最高。增加W含量到(Mo+0.5W)为1.5%,蠕变强度随W含量的增加而增强。添加0.2%及以上的Re可以提高蠕变强度,其作用比Mo和W更有效。 </p><p>V、Nb、Ti和Ta与C和/或N一起形成碳化物、氮化物和碳氮化物,细小粒子在铁素体基体上析出起到沉淀强化作用。V和Nb复合添加的作用大,含量分别约为0.2%和0.05%的结合尤为有效,这种结合的最佳含量与温度有关。 </p><p>C和N是奥氏体形成元素,抑制δ铁素体析出。它们的含量应根据碳化物、氮化物或碳氮化物形成元素的类型和含量来优化。细小的碳化物、氮化物和碳氮化物的析出起沉淀强化作用。N被认为是提高9%Cr钢蠕变强度的首要元素,N的添加量通常约为0.05%,其成分优化与其它氮化物形成元素(如B)有关。 </p><p>B提高硬度和增强晶界强度,可大幅度提高蠕变强度。近来的研究表明它通过渗入M23C6使碳化物稳定,从而提高高温下组织的长期稳定性。 </p><p>Si和Mn。Si是铁素体形成元素,而Mn是奥氏体形成元素,两者的作用似乎应该相反,但研究表明,对于9~12%Cr钢,降低Mn含量提高蠕变强度,降低Si含量提高韧性。Mn降低A1转变温度而损害组织的高温稳定性,Si促进Laves相的析出而损害韧性。 </p><p>Ni、Cu和Co都是奥氏体形成元素,如果作为合金元素添加,它们会通过降低铬当量而阻止δ铁素体的形成,但同时也降低了A1转变温度。然而这些元素的降低程度不同,添加Cu和Co降低A1转变温度的作用不如Ni。因此,如果添加了Cu和Co,可以阻止δ铁素体的形成,就可以少加或不加Ni,从而使高温回火提高蠕变强度成为可能。 </p><p>3.1.2<br/>锅炉用铁素体耐热钢 </p><p>图7是锅炉用铁素体耐热钢的发展过程,以2~3%Cr、9%Cr、12%Cr三个系列发展。 </p><p>2~3%Cr低合金钢是在T/P22的基础上,降低C含量提高</p><p></p><p>[/Post]<img src="attachments/dvbbs/2007-11/2007111417102472001.jpg" border="0" onclick="zoom(this)" onload="if(this.width>document.body.clientWidth*0.5) {this.resized=true;this.width=document.body.clientWidth*0.5;this.style.cursor='pointer';} else {this.onclick=null}" alt="" /><br/></p> |